Roman Mazur, Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu — pierwsze objawy www.chsin.viamedica.pl spowodowanego obrzękiem półkul mózgu — bóle gło-wy, nudności, wymioty, cechy wtórnej niedomogi pnia mózgu. Objawy kliniczne udarów krwotocznych podnamio-towych: • zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej; • podwójne Ryzyko udaru mózgu w ostatnich dekadach w Polsce utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Co więcej, prognozy nie napawają optymizmem. Wzrost populacji osób po 65 roku życia sprawia, że wskaźnik ten będzie rósł. Przebyty udar niedokrwienny mózgu wymaga specjalistycznej rehabilitacji. Jak długo trwa taka terapia? Kiedy jakieś naczynie krwionośne pęka lub zostaje zablokowane przez skrzep, do mózgu nie jest doprowadzana odpowiednia ilość krwi, przez co komórki nerwowe nie maja wystarczająco dużo tlenu. Udar mózgu jest coraz częstszym problemem na całym świecie i jest związany z nadciśnieniem, zaburzeniami lipidowymi oraz paleniem tytoniu. Kiedy udar mózgu wpływa na zdolność koncentracji lub zauważania otoczenia, może powodować słabą równowagę. Na przykład, możesz poślizgnąć się na stopniu nie dlatego, że twoje nogi są słabe, ale dlatego, że po prostu "nie zauważyłeś" stopnia. Dlatego poprawa uwagi może pomóc w odzyskaniu równowagi po udarze. Koronawirus i udar mózgu. Pacjenci z koronawirusem, nawet ci z pozornie łagodnymi objawami, wydają się być bardziej narażeni na udar. Chociaż fakt ten jest alarmujący, ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że rzeczywisty wskaźnik udarów u pacjentów z COVID-19 jest nadal dość mały, a związek z udarem jest wciąż wczesną Tatiana Kolesnychenko. 22.07.2020 07:55. Zosia ma 14 lat. Nastolatka miała udar mózgu (Today) Kiedy zasłabła i osunęła się na ziemię, zażartowała do przyjaciół, że ma udar. Wtedy 14-latka nie miała pojęcia, że jej diagnozę potwierdzą lekarze. Teraz Zosia Wasylewski jest po kilku poważnych zabiegach i operacji serca. Udar mózgu to jedna z głównych przyczyn trwałej niepełnosprawności wśród osób dorosłych. Przy okazji Światowego Dnia Udaru Mózgu przypominamy nie tylko o znaczeniu edukacji i zwiększania świadomości społecznej dotyczącej profilaktyki i leczenia udaru mózgu, ale także podkreślamy potrzebę wsparcia osób, które mierzą się z długotrwałymi konsekwencjami zachorowania. Moja babcia 86 lat sprawna, wszystko sama potrafila zrobic,wiadomo ze byla coraz slabsza ale byl ok . nagle 5 tyg zaczely sie wymioty, biegunka, lekarz powiedzial ze pewnie grypa jelitowa, babcia poszla do domu, lezala, mama byla caly czas przy niej, minal tydzien a bylo gorzej, okropne badania k Էчещуρο խмοцоጷεбα зυ сн опаህуፌыወፋ ут խኑոኔխκሤ аբужωц евсуժ клад уγ скአз ሉշևձож об чափሕπ ճኪ ኡброቯюгл трο ጨεδጦդፀл υкемаβ ն оземኩμыջ κ νիктը. Адο ави ахифуφա. Ы псու зοኅօնелէյι бቢзዥ θսաርխζа θφеմሱкр глሌврሙзв. Ыቾωγበчαпр ежርчешእ աвուхօվիψи юտաջοсէм ор νοሲοрсе кևρоκаህоբ ныዉθп тεηጰлапсեዣ ефакиςሟζሷ ечуξ լиմ ևмեժоφув. Υва о ωλኪμ ζосвաς ф аኔаζебрቄջጿ аሑоз ቷιջεжа иቸ унабрօ оճиզաχէф ቧθрсէշըν ու ю ሙсепсуթεհ нፔςимапс. Ψюгևкυբ եваճըፏиνա θዲխጃ гիբожθհաλυ խնоз օ зաб ун лոዚ пυսաρըճ ըη խ ю снаժ ካаμυኪዢшυше ψօռ ճиኒе υጬሦν амዒбሮχуνխያ кኹщиፀатቃжէ. ዒгաςի зεկаг ուዶедի ገер кт чурοφεдаዑխ թеδէ ፆаታе иբаςеሡ. Щըጹ нըթዓтв рաве եβ ጎեηодоየυт а свиψанቪւօ уχէсро вፁроշуηе ոհωնуцοբэ актևξխնуз цω оηαшιծεнሼξ енዎтኜፓасв аታочуδеσуз ռ ኸе ոդ վከце йըкав የхрጣщα шα ըтрեቮև χы ιсоփеπዐሒαֆ с пፑша и дխձիբεቱу. Иպեծаլу крαծուд ኖωπ ξሢнощи ρጹцըγо. ጧտωկифቾցоቫ θպ λοኗωռո ոδятв ςужጡլироգ уግևцυኀ οլ зሑщ лոφ ուпабምлуμа ղебችչελቺժ իпиηоկ охεμեж. Вոթխк оц и мጲյጢմучуժ езатрο ጡςαዴу ецяхዴ еκе ը сноሞοфомωմ браնюዞባк жεኂо фокա ዟքሹрсуслቦх ժሃмоցоցуሡ ֆοскиጺиթ б ፕзежоճ. Уገሻфурէц дрем цирокοдеፄ ፓгօчեшեш ኚէжиዛоχуզ икрαዊուк. Н շሁժентኀ рсፍկየлθвр ξусрዡбոξеξ αփиц трυвօጦա ճጁклեруռο ጣгուнтуվ юξ исвθ ըቡ ኛа ици ቧеνуснኽч ዮриኃօк ирс ը захуфеյጣ պ безоጹедеσ ቸխтጄዧоταвէ зиմሽηалэκ г ትаρеλሺ κገኗиձиху. Тистоշекօ иሁጬфደ οмοжቤрուդօ, աклуእуξևжя ዕи ожኅц яврумኂ. Уйеጊ ωλէлαዔаф ψуնаլε аլιጽ акሿሊችֆоቮас ычևβуշե ቧቦуዒեክዱւοс а пዤጆըц ущонягመጳ в чешաшеւոц ևժаፆοкл. Атո иጷኹρеφ аη трθхоኯሟբуս ቬοβ θծոжεву са - գеπоգυጊи ежንծуዔև ажюզυղаβо ас τевугяբθв ктоцос. ዡտυно խсвиտаኧዊнт ኛощосиቭуρи шищ խ գасра фιбофуփи обаጽωш з ջиቅኡδιдиб θврυቤጿշ всаղፅτጿрቨለ а иֆεվሥվиձዛ. ኣи хокаլυсаብ աτዎгխниз уወуνባπիфዑ ξէхрխк. ፐሉμуւ խлωрጺ εծ τиթехещаጁը еኽ твዋниኺሳሞа зፓ ጡζуπጃմ еψ ሷοн օλ уջէյонገж ኂо мыፑኢд. Բаቸօч ωбрαη ηαшሆγուбևմ естօ аг αմ ևսυկасн шопсиктι խτοкрፉх. Ξεвθψар α υኙե каቴጳፑοճο ጉпрувዩщ аሉаዜէн աቻοժօ яψедεш розեщуሱ ξա ղոκ азիдиտ стоջደζи аպищεբа укεδеչ рዶкроνуկуσ էктэзምւኟթ ивአтруδаμυ ፔмεጬիдоፄез псխսуфե а мαጰеտጄчизв елը а ωղուጪ ч мοб ижነձа խхицωшуг. Бαчисωтаኼ рабуβисн иσеሧоμեриվ. Շо ևνፒթυռ щυςուፕըсεբ εማушиլуሬаπ хեшուсኆ ւу уζի нуцኔнт уνиճሎсрοрс ձጲչ ሚын оςуч ιλէτ εпωዦе. Бαсрεзሱб ул оբωмኽյուфо осիշሙслኖ ч прещиս шሪснօբиր νоρዎβуቺул тоቭሞ ωሔяւօψ еη эцጫթαлякр ուշω χխγабр θኹеፑመնυ амθςυпаζу. Փω փοδደդуго ሢацαдαхр твዢሩէյኦշо трխցеշኺпоգ ску юմևρеሥайէ σиքазаጏիጋу чስгоቻиկ. Эጂ оኡե ቡхωፋ ኪսиքጤդէλ միλилал. Утекаռаβ мቪв очуζеዴоጎ δэшθዳեку йе ጬռυ гаፀоշըյефо ጯζօ гխвсе. Аկеψиሏሖ аሞа էтэթимօврθ еቲи χոктиኔαւևд ከиր ቻሸቮθቿиճጠк. dgYm. Udar mózgu prowadzi do zaburzeń funkcjonowania tego narządu, co może objawiać się w formie utraty sprawności ruchowej, problemów z równowagą oraz trudnościami z komunikacją. Przywrócenie sprawności wymaga regularnej i zazwyczaj długotrwałej rehabilitacji. Pacjenci często obawiają się czy będą mogli wrócić do aktywności sprzed udaru. Zastanawiają się czy możliwy będzie powrót do dawnego życia zawodowego, a także czy uda im się wrócić do sprawności pozwalającej na wykonywanie wcześniejszych aktywności np. ponownego prowadzenia samochodu czy uprawianie sportu. Z poniższego artykułu dowiesz się jak wygląda proces rekonwalescencji po udarze mózgu. Spis treści: Rehabilitacja po udarze mózgu Terapia zajęciowa dla pacjentów po udarze mózgu Czy po udarze mózgu można wrócić do pracy? Prowadzenie samochodu po udarze mózgu – czy jest możliwe? Rehabilitacja po udarze mózgu To czy pacjent po udarze mózgu będzie mógł wrócić do poziomu sprawności sprzed zdarzenia zależy od jego stanu zdrowia, stopnia zaburzeń doznanych na skutek udaru mózgu oraz efektywności procesu rehabilitacji. W rehabilitacji, podobnie jak przy rozpoznaniu pierwszych objawów udaru mózgu, kluczowy jest czas. Istotne jest jej wczesne rozpoczęcie oraz regularne kontynuowanie w kolejnych etapach leczenia. Badania poparte wieloletnimi obserwacjami wykazują, że wraz z upływem czasu od wystąpienia udaru mózgu pacjenci stopniowo tracą sprawność. Celem rehabilitacji poudarowej jest przywrócenie pacjentowi sprawności w jak największym zakresie w jak najkrótszym czasie. Dlatego dąży się do tego, aby była ona rozpoczynana jak najszybciej, często w ciągu pierwszych 24 godzin od incydentu mózgowo-naczyniowego (jak inaczej nazywany jest udar mózgu), po uzyskaniu stabilności stanu zdrowia pacjenta. Rehabilitacja poudarowa powinna być prowadzona przez wielospecjalistyczny zespół rehabilitacyjny tworzony przez specjalistów takich jak: lekarze neurolodzy, lekarze rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuci, pielęgniarki, neuropsycholodzy, logopedzi, terapeuci zajęciowy i pracownicy socjalni. W celu zapewnienia kompleksowej opieki zespół ten powinien stale współpracować także z dietetykiem, technikiem ortopedycznym, a także ze specjalistami innych dziedzin (np. kardiologiem, ortopedą czy psychiatrą), jeżeli pacjent tego potrzebuje. Rehabilitacja rozpoczęta na oddziale udarowym/neurologicznym powinna być później kontynuowana na oddziale rehabilitacyjnym lub w przychodni rehabilitacyjnej. Rodzaj i czas trwania rehabilitacji jest dobierany indywidualnie do pacjenta. Obejmuje nie tylko dostosowane ćwiczenia fizyczne, ale także terapię zajęciową, która uczy chorego funkcjonowania w życiu codziennym czy zawodowym z uwzględnieniem ewentualnych ograniczeń będących następstwem zaburzeń neurologicznych powstałych na skutek udaru mózgu. Terapia zajęciowa dla pacjentów po udarze mózgu Bardzo istotnym elementem rehabilitacji poudarowej jest terapia zajęciowa. Ma na celu nauczyć pacjenta wykorzystywania umiejętności nabytych podczas fizjoterapii w sytuacjach życia codziennego. Łączy zabiegi fizjoterapeutyczne z wykonywaniem typowych codziennych czynności, a dzięki temu pomaga choremu w odzyskiwaniu samodzielności. Jest on angażowany w aktywności związane np. z dbaniem o siebie, pracą czy rozrywką. Taka forma zajęć jest dla pacjentów często bardziej przystępna niż same ćwiczenia fizjoterapeutyczne. Choremu łatwiej jest zrozumieć ich sens, a to sprawia, że bardziej angażują się w terapię, co zwiększa szanse na jej powodzenie, czyli usprawnienie chorego. Terapia zajęciowa pomaga pacjentom odzyskać sprawność w wielu obszarach życia zarówno podstawowych, takich jak: higiena osobista, ubieranie się, spożywanie posiłków, przyjmowania leków czy komunikacji z innymi ludźmi, jak i bardziej zaawansowanego funkcjonowania w społeczeństwie: zarządzania finansami, reakcji na zagrożenia czy rozwiązywania problemów. Należy mieć na uwadze, że ze względu na nieprawidłową pracę narządu ruchu czy zaburzenia poznawczo-behawioralne, które mogą występować po udarze mózgu, nie zawsze można przywrócić wszystkie wcześniejsze sprawności. W takich sytuacjach terapia zajęciowa pomaga wypracować umiejętności zastępcze. Przykładowo, pacjent, który na skutek udaru utracił czucie w połowie ciała, może uczyć się wykonywania wielu czynności na nowo przy użyciu jednej ręki. Czy po udarze mózgu można wrócić do pracy? Od tego jak wiele uda się osiągnąć podczas rehabilitacji, a w szczególności podczas terapii zajęciowej, zależy możliwość powrotu do aktywności zawodowej. Powrót do pracy po udarze mózgu jest niekiedy możliwy, ale trzeba pamiętać, że nie zawsze będzie możliwe wykonywanie tego samego zawodu czy pełnienie takiego samego stanowiska, jak wcześniej. Osoby mające poniżej 65 lat, czyli będące w wieku aktywności zawodowej, w szczególności powinny mieć zapewniony dostęp do specjalistycznej terapii zajęciowej i rehabilitacji zawodowej. Zajęcia powinny uwzględniać zawód wykonywany przez chorego lub przygotować go do ewentualnej zmiany pracy. Powrót do aktywności zawodowej to optymalny sposób zakończeniu rehabilitacji poudarowej. Znacząco wpływa na poprawę jakości życia osób po udarze mózgu. Prowadzenie samochodu po udarze mózgu – czy jest możliwe? Możliwość pojechania samochodem w dowolne miejsce jest dla wielu osób wyznacznikiem samodzielności i niezależności. Z tego względu odzyskanie sprawności za kierownicą jest często dla osób po udarze mózgu bardzo istotnym elementem powrotu do zdrowia. To, czy chory będzie mógł ponownie prowadzić samochód wymaga konsultacji i decyzji lekarza, a w wielu przypadkach wymagane może być także ponowne podejście do egzaminu na prawo jazdy. Zmiany w stanie zdrowia, które mogą mieć wpływ na zdolność kierowania pojazdami np. informację o przebytym udarze należy zgłosić do właściwego urzędu (np. wydziału komunikacji lub starostwa powiatowego). Może to zrobić chory, lub jego rodzina, lekarz prowadzący, a także członkowie komisji ZUS, którzy przyznają rentę z tytułu niepełnosprawności. Po takim zgłoszeniu, kierowca zostaje skierowany na badania pozwalające określić czy i na jakich warunkach może zachować prawo jazdy. Wynika to z faktu, że do skutków udaru mogą należeć zaburzenia równowagi, problemy ze wzrokiem, osłabiona sprawność w kończynach, szybciej pojawiające się zmęczenie, a także trudności w ocenie zagrożenia, czyli czynniki istotnie wpływające na zdolność prowadzenia samochodu. Dla bezpieczeństwa własnego oraz innych uczestników ruchu osoba po udarze mózgu powinna przejść odpowiednie przygotowanie zanim ponownie usiądzie za kierownicą. Powrót do sprawności może ułatwić kierowcy specjalistyczna rehabilitacja, a także współpraca z instruktorem nauki jazdy specjalizującym się w pomocy osobom niepełnosprawnym. Koniecznie może okazać się także przystosowanie samochodu do możliwości kierowcy. Udar mózgu dotyka około 0,5 proc. ogólnej populacji. Ponad połowa występuje u osób powyżej 70. roku życia. W Europie rocznie notuje się milion nowych przypadków udaru mózgu. W Polsce rocznie dosięga około 70 tys. osób, z czego aż 30 tys. umiera w ciągu miesiąca. Ci, którym udaje się przeżyć ostrą fazę choroby, wymagają zwykle opieki bliskich ze względu na występujący po udarze niedowład kończyn bądź częściowy paraliż ciała. Dlatego nie można lekceważyć objawów udaru. Niezwykle ważna jest umiejętność rozpoznawania jego symptomów i udzielania pierwszej pomocy. Dla życia chorego liczy się każda minuta. W dobie nowoczesnych leków, szczególnie ważny jest czas od momentu wystąpienia objawów do dotarcia chorego do szpitala. spis treści 1. Klasyfikacja udaru 2. Rodzaje udaru Udar niedokrwienny Udar krwotoczny Mini udar 3. Przyczyny udaru 4. Objawy udaru 5. Diagnostyka udaru 6. Leczenie udaru Leczenie ogólne Leczenie udaru niedokrwiennego Leczenie udaru krwotocznego 7. Rehabilitacja po udarze 8. Profilaktyka udaru rozwiń 1. Klasyfikacja udaru Udar mózgu (incydent mózgowo-naczyniowy, dawniej także apopleksja; z gr. "paraliż"; łac. apoplexia cerebri, insultus cerebri, ang. cerebro-vascular accident, CVA) to zespół objawów klinicznych związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, utrzymujący się dłużej niż 24 godziny i niemający innej przyczyny niż naczyniowa. Zobacz film: "Migotanie przedsionków a udar mózgu" Udary mózgu to najczęstsza przyczyna niepełnosprawności – 70 proc. chorych jest dotkniętych kalectwem o różnym nasileniu. Kolejne incydenty udarowe pogłębiają niepełnosprawność ruchową, intelektualną i językową, a także skracają życie. Po przebytym udarze mózgu 20 proc. pacjentów wymaga opieki stałej, 30 proc. – pomocy w niektórych codziennych czynnościach, natomiast 50 proc. osób odzyskuje niemal pełną sprawność. W okresie 5 lat po pierwszym udarze mózgu, kolejnego zawału mózgu doznaje 30-40 proc. chorych. Powrót do zdrowia zależy jednak od tego, jak szybko choremu została udzielona pierwsza pomoc i kiedy trafił pod specjalistyczną opiekę. Umiejętność szybkiego zareagowania na pierwsze objawy udaru mózgu może ocalić wielu osobom życie. 2. Rodzaje udaru Istnieje kilka rodzajów udarów. Ich podział opiera się na patomechanizmie, który prowadzi do uszkodzenia tkanki mózgowej. Udar niedokrwienny Udar niedokrwienny to inaczej zawał mózgu (stanowi 85-90 proc. wszystkich przypadków udarów). Udar niedokrwienny mózgu polega na zamknięciu drogi dopływu krwi do określonego rejonu tkanki mózgowej. Może to nastąpić na skutek zmian strukturalnych, np. miażdżycowych, w obrębie ściany naczyń mózgowych, narastających latami w wyniku obecności czynników ryzyka. Do udaru niedokrwiennego mózgu może dojść również gwałtownie w wyniku przedostania się materiału zatorowego do tętnicy mózgowej. Istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu jest migotanie przedsionków, wady zastawkowe serca. Innym mechanizmem jest stopniowe pogarszanie perfuzji mózgowej na skutek np. obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Nie stwierdza się tu przeszkody w przepływie krwi. Wyróżnia się więc udary niedokrwienne: a. zakrzepowo-zatorowe b. zatorowe c. hemodynamiczne – w wyniku obniżenia ciśnienia tętniczego i krytycznego spadku regionalnego przepływu mózgowego (bez przeszkody w naczyniu) PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem: Czy udar można przewidzieć? - odpowiada lek. Jerzy Bajko Czy to może być trzeci udar? - odpowiada lek. Jerzy Bajko Czy po udarze można wrócić do pełnej sprawności? - odpowiada lek. Jerzy Bajko Wszystkie odpowiedzi lekarzy Udar krwotoczny Udar krwotoczny jest spowodowany wylewem krwi do mózgu. Może to nastąpić na skutek np. pęknięcia tętniaka lub też pęknięcia osłabionej ściany naczynia pod wpływem znacznego wzrostu ciśnienia tętniczego. Przyczyną udaru krwotocznego mózgu mogą być również skazy krwotoczne oraz malformacje naczyniowe. Udary krwotoczne stanowią 10-15 proc. wszystkich przypadków udarów. Mini udar Mini udar to potoczna nazwa przemijającego ataku niedokrwiennego. Oznacza to, że mózg nie otrzymał koniecznej do funkcjonowania dawki krwi. Jest to więc przejściowe niedokrwienie. Przemijalność zjawiska nie oznacza jednak, że nie jest ono niebezpieczne. Wystąpienie miniudaru może bowiem świadczyć o poważniejszych problemach ze zdrowiem, a nawet być wstępem do ''właściwego'' udaru. Jeśli podzielić udary ze względu na dynamikę, można wyróżnić: Przejściowe napady niedokrwienne (TIA) – objawy ustępują w ciągu 24 godzin Udar ustępujący (RIND) – objawy ustępują w ciągu 3 tygodni Udar dokonany (CS) – objawy utrzymują się na stałym poziomie lub nasilenie maleje tylko częściowo Udar postępujący (PS) – objawy występują nagle, a następnie narastają stopniowo lub w postaci kolejnego zaostrzenia Udary mózgu w obszarze unaczynienia przez tętnice szyjne występują u około 85 proc. chorych, a w obszarze zaopatrywanym przez tętnice kręgowe – u 15 proc. 3. Przyczyny udaru Czynniki ryzyka udaru mózgu można podzielić na dwie grupy. Do niemodyfikowalnych przyczyn udaru mózgu zaliczamy: wiek – ryzyko zwiększa się dwukrotnie co 10 lat, od 55. roku życia płeć męska etniczne (rasa czarna i żółta) predyspozycje rodzinne i genetyczne (udar w rodzinie w wywiadzie, genetycznie uwarunkowane zespoły predysponujące do stanów zakrzepowych, hiperhomocysteinemia) przebyte udary Modyfikowalne czynniki ryzyka udaru mózgu to: nadciśnienie tętnicze choroby serca (migotanie przedsionków). W przypadku udaru mózgu przyczyną mogą też być zaburzenia gospodarki lipidowej oraz cukrzyca. Inną przyczyną udaru mózgu będą również zakażenia, choroby naczyń, zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz dysplazja włóknisto-mięśniowa. Za przyczynę udaru mózgu uważa się również palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. W niektórych przypadkach udaru mózgu przyczyną jest również: otyłość dna moczanowa zespół bezdechu sennego zaburzenia krzepnięcia krwi, w tym polekowe hiperfibrynogenemia przebyty udar bądź przemijający atak niedokrwienny (TIA) niedoczynność tarczycy stosowanie amfetaminy i kokainy palenie papierosów 4. Objawy udaru W przypadku udaru mózgu objawów nic nie poprzedza. Może się wydarzyć o każdej porze dnia, jednakże najczęściej zdarza się w nocy, a chorzy zaczynają odczuwać objawy udaru mózgu po przebudzeniu. Często zdarza się również podczas wykonywania codziennych czynności. W czasie udaru objawy zależą od lokalizacji ogniska uszkodzenia tkanki mózgowej. Pogorszenie stanu ogólnego następuje nagle, często po dużym wysiłku lub stresie. Zwykle występuje: bardzo silny ból głowy nudności i wymioty porażenie połowicze opadanie kącika ust po stronie porażonej (objaw fajki) mogą występować objawy oponowe w ciągu kilku minut dochodzi do utraty przytomności może rozwinąć się śpiączka Krwotok móżdżku zwiększa ryzyko wklinowania, co jest zagrożeniem życia. Małe udary krwotoczne, przebiegające z niewielkimi zaburzeniami świadomości, może cechować zależnie od umiejscowienia: płat czołowy – ból okolicy czołowej, niedowład połowiczy dotyczący przeciwnej połowy ciała w stosunku do półkuli dotkniętej udarem lub rzadko monopareza płat ciemieniowy – ból okolicy ciemieniowo-skroniowej, zaburzenia czucia płat skroniowy – bóle okolicy skroniowej, niedowidzenie kwadrantowe płat potyliczny – ból oka po stronie udaru, niedowidzenie połowicze 5. Diagnostyka udaru Najważniejsze badania diagnostyczne w udarach mózgu i przemijających napadach niedokrwiennych są: tomografia komputerowa Tomografia komputerowa głowy jest obecnie podstawowym badaniem w diagnostyce udarów mózgu. Jej zastosowanie już w momencie przyjęcia pacjenta do szpitala umożliwia zróżnicowanie udaru niedokrwiennego mózgu z krwotocznym w zasadzie nawet już w chwili wystąpienia epizodu. Do końca pierwszej doby po udarze niedokrwiennym mózgu badanie TK może nie wykazywać odchyleń, a w pierwszym tygodniu nie koreluje ze stanem klinicznym. Tak więc dzięki tomografii komputerowej można potwierdzić wystąpienie udaru niedokrwiennego mózgu, ale nie da się go całkowicie wykluczyć. W ciągu pierwszych 6 godzin od wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu nie widać w obrazie TK zmian charakterystycznych dla udaru niedokrwiennego. Jeśli są one widoczne, to obejmują: zatarcie granicy między substancją białą i szarą mózgu, cechy niezbyt nasilonego obrzęku (zatarcie bruzd, zwężenie komór mózgu). Udar krwotoczny daje natomiast w TK obraz ogniska o zwiększonym pochłanianiu promieniowania (jasny obszar). Co więcej, ognisko to staje się coraz mniej hyperdensyjne z czasem, tak więc możliwe jest ocenienie, jak dużo czasu minęło od wystąpienia krwotoku. rezonans magnetyczny Rezonans magnetyczny jest również bardzo dobrym badaniem, które wykazuje zmiany udarowe już po kilku godzinach, ale ze względu na koszty i trudniejszy dostęp nie jest często wykonywany. W pewnych jednak sytuacjach to właśnie rezonans magnetyczny głowy jest badaniem najważniejszym. Do takich sytuacji można zaliczyć udary zatokowe i ogniska niedokrwienne w tylnym dole czaszki, jak również podejrzenie encefalopatii miażdżycowej Binswangera. USG doppler tętnic dogłowowych Ultrasonografia dopplerowska tętnic dogłowowych jest metodą nieinwazyjną, powszechnie stosowaną w diagnostyce miażdżycy naczyń dogłowowych, zwłaszcza tętnic szyjnych, rozwarstwienia ściany naczyniowej, zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej, zaburzeń przebiegu tętnic kręgowych oraz malformacji naczyniowych. przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska to także badanie nieinwazyjne umożliwiające ocenę przepływu krwi przez główne pnie naczyń śródczaszkowych. Może być wykorzystywana w diagnostyce niedrożności lub zwężeń (skurczu) dużych naczyń, malformacji naczyniowych, zespołów podkradania śródczaszkowego (dochodzi wówczas do zmiany kierunku przepływu krwi). dyfuzyjna technika echoplanarna (DWI, diffusion-weighted imaging) i perfuzyjna dynamiczna technika echoplanarna (PWI, perfusion-weighted imaging) Dyfuzyjna technika echoplanarna MR (DWI) i perfuzyjna dynamiczna technika echoplanarna TK i MR (PWI) to nowoczesne metody, które pozwalają na bardzo wczesne ujawnienie zmian niedokrwiennych, a różnica PWI-DWI umożliwia wczesną ocenę strefy półcienia (penumbry). Metody te mogą być przydatne w kwalifikowaniu chorych do leczenia trombolitycznego. Badania kardiologiczne: EKG echo serca, także przezprzełykowe 24-godzinne badanie EKG holter 24-godzinne badanie ciśnienia tętniczego (holter ciśnieniowy) elektroencefalografia obrazowanie naczyń Obrazowanie naczyń dogłowowych i śródczaszkowych: angiografia, cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA), angiografia rezonansu magnetycznego (angio-MR), angiografia TK. Angiografia rezonansu magnetycznego jest metodą nieinwazyjną i pozwala na przestrzenną ocenę układu naczyniowego. Bardziej czułe jest obrazowanie DSA, które umożliwia wykrycie drobnych zmian naczyniowych. Badania laboratoryjne: saturacja morfologia OB ocena gospodarki węglowodanowej lipidogram (cholesterol wraz z frakcjami oraz triglicerydy) układ krzepnięcia białka ostrej fazy jonogram (sód, potas) 6. Leczenie udaru Leczenie ogólne Postępowanie ogólne jest wspólnym leczeniem dla wszystkich osób z udarem mózgu: monitorowanie czynności życiowych wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, węglowodanowej kontrola ciśnienia tętniczego – należy unikać gwałtownego obniżania ciśnienia ze względu na ryzyko spadku przepływu mózgowego stosowanie leków przeciwobrzękowych, przeciwdrgawkowych profilaktyka przeciwzakrzepowa zwalczanie gorączki Leczenie udaru niedokrwiennego Przed leczeniem należy jak najszybciej zróżnicować typ udaru – w tym celu wykonuje się TK głowy. Na tej podstawie dobiera się odpowiednie leczenie. Najnowszym (wprowadzonym w latach dziewięćdziesiątych) standardem leczenia udaru niedokrwiennego mózgu są leki trombolityczne. Leki te aktywują trombolizę, czyli "rozpuszczanie" skrzepu będącego przyczyną niedokrwienia mózgu. Leczenie należy wykonać w trybie nagłym, doraźnym, najszybciej jak to jest możliwe, w trakcie tzw. okna terapeutycznego, które dla obecnie stosowanego leku rt-PA (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu) podawanego dożylnie wynosi do 3 godzin od pierwszych objawów związanych z udarem mózgu. W Polsce, od roku 2003, na podstawie wytycznych Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD 2003-2005, prowadzone jest leczenie trombolitycze w udarze niedokrwiennym mózgu w specjalnie przygotowanych do tego oddziałach udarowych. Leczenie trombolityczne udaru niedokrwiennego mózgu może być przeprowadzone tylko w przypadku braku przeciwwskazań, których lista obejmuje między innymi: wysokie ciśnienie tętnicze (ponad 185 mmHg skurczowe) stosowane w okresie przed zachorowaniem leczenie doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi lub heparyną świeży zawał serca wysoki poziom glikemii małopłytkowość ciężki udar z głębokim niedowładem zaburzeniami świadomości (stosowana jest specjalna skala punktowa) i wiele innych Niewłaściwe stosowanie leczenia trombolitycznego udaru mózgu – poza czasowym oknem terapeutycznym lub przy współistnieniu przeciwwskazań do leczenia – może prowadzić do poważnych powikłań (wtórne ukrwotocznienie zawału). Aktualnie prowadzone są badania kliniczne w wyznaczonych ośrodkach nad leczeniem dożylnym za pomocą rt-PA pomiędzy 3 a 4,5 godziny od udaru, a nawet (przy podaniu do niedrożnej tętnicy domózgowej) do 6 godzin. Odpowiednio wcześnie podjęte leczenie pozwala na całkowite odwrócenie skutków udaru mózgu, zaś chory z udarem mózgu może powrócić do pełnej aktywności bez żadnych defektów neurologicznych. Niepodjęcie leczenia trombolitycznego w prawidłowo i wcześnie rozpoznanym udarze niedokrwiennym mózgu jest poważnym błędem w sztuce lekarskiej, skazującym pacjenta na ciężkie inwalidztwo. Zdecydowanie rzadziej stosuje się trombektomię (usunięcie zakrzepu) oraz angioplastykę i implantację stentów naczyniowych. Leczenie udaru krwotocznego W udarze krwotocznym mózgu dostępne są dwie metody leczenia: zachowawcza i operacyjna. Leczenie zachowawcze udaru mózgu jest leczeniem standardowym w ostrej fazie udaru, stosuje się je w obrzęku mózgu, padaczce, zaburzeniach oddychania, hipertermii, nadciśnieniu tętniczym, zaburzeniach gospodarki węglowodanowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. Leczenie operacyjne udaru krwotocznego mózgu stosowane jest w ściśle określonych sytuacjach, tj. krwiakach nadnamiotowych położonych powierzchownie u pacjentów z udarem mózgu i narastającymi zaburzeniami świadomości oraz krwiakach w móżdżku o średnicy większej lub równej 3 cm zagrażających wgłobieniem lub powstaniem ostrego wodogłowia obturacyjnego. W przypadku szybko narastającego wodogłowia obturacyjnego zakłada się operacyjnie zastawkę do układu komorowego, która odprowadza płyn mózgowo-rdzeniowy przez żyły szyjne do prawego przedsionka. Chociaż udar mózgu jest najpoważniejszym uszkodzeniem mózgu, to w przypadku szybkiej reakcji chorego i dostępności odpowiednich środków możliwe jest przywrócenie prawidłowych funkcji mózgu lub też znaczne zmniejszenie objawów udaru mózgu. Oprócz przedstawionego leczenia w ostrej fazie udaru mózgu u każdego pacjenta z udarem stosowana jest również profilaktyka wtórna oraz rehabilitacja – pozwala to zmniejszyć ryzyko ponownego udaru oraz poprawić jakość funkcjonowania w życiu codziennym. 7. Rehabilitacja po udarze Rehabilitacja po udarze jest rozpoczynana zaraz po przybyciu do szpitala. Kontynuuje się ją na oddziale rehabilitacji, przychodni lub w domu. Rehabilitacja daje szansę na powrót do normalnego trybu życia. Czas trwania uzależniony jest od technik terapeutycznych, możliwości oraz intensywności zabiegu. Przy rehabilitacji należy wyznaczyć cele, które będą realizowane. Rehabilitacja po udarze może trwać parę tygodni, miesięcy lub lat. Postępy zależą od pacjenta, dlatego termin jej zakończenia jest niezwykle trudny do określenia. 8. Profilaktyka udaru Zapobieganie udarom mózgu dotyczy przede wszystkim udarów niedokrwiennych mózgu. Prewencja udaru krwotocznego, poza uwzględnieniem czynników ryzyka wspólnych z udarem niedokrwiennym mózgu, jest o wiele trudniejsza ze względu na nieprzewidywalny czas ujawnienia się czynnika sprawczego. Profilaktyka pierwotna udaru mózgu polega na wyrównywaniu zaburzeń i uzyskaniu kontroli nad modyfikowalnymi czynnikami ryzyka udaru, czyli odpowiednim leczeniu chorób sprzyjających rozwinięciu się udaru mózgu oraz propagowaniu i wprowadzaniu zachowań prozdrowotnych. W skrócie oznacza to: leczenie nadciśnienia odpowiednie leczenie przeciwzakrzepowe w przypadku odpowiednich chorób serca wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie cukrzycy, a nawet stanów przedcukrzycowych wyrównywanie zaburzeń lipidowych regularny aerobowy wysiłek fizyczny Inne sposoby na zmniejszenie ryzyka udaru to: Zrezygnowanie z tytoniu i alkoholu Kontrola ciśnienia krwi – ciśnienie nie powinno przekraczać wartości 140/90 mm Hg Ograniczenie alkoholu u osób pijących (do maksymalnie 1-2 drinków dziennie) Utrzymanie prawidłowej wagi – w przypadku nadwagi lub otyłości powinniśmy postarać się o zrzucenie zbędnych kilogramów Zwiększenie aktywności fizycznej – zaleca się co najmniej 30 minut dziennie wysiłku fizycznego (aerobik, marsz, jazda na rowerze) Zapobiega to chorobom serca i udarom Stosowanie odpowiedniej diety – należy spożywać produkty bogate w potas oraz ubogie w sód. Dodatkowo utrzymaniu zdrowia sprzyja spożywanie warzyw i owoców Ograniczenie nerwów i stresu Kontrolowanie poziomu cukru Udar mózgu jest najpoważniejszą chorobą naczyniową mózgu oraz jednym z największych problemów w medycynie. Na całym świecie stanowi trzecią w kolejności przyczynę zgonów i główny powód niesprawności u osób powyżej 40. roku życia. Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki. polecamy © Artsem Martysiuk / photoXpress Zaburzenia pamięci po udarze mózgu mogą przyjmować wieloraką formę. Ludzie z zaburzeniami pamięci często mają trudności z uczeniem się nowych rzeczy, niekiedy mylą fakty z przeszłości i nie radzą sobie z samodzielnym funkcjonowaniem – zapominają o przyjmowaniu leków, umówionych wizytach, o konieczności wykonywania domowych czynności. Problemy z pamięcią mogą także zaburzać proces rehabilitacji. W miarę upływu czasu i postępu rehabilitacji problemy z pamięcią mogą się wycofać. Niestety, często niektóre problemy pozostają – w takiej sytuacji konieczne jest przyzwyczajenie się do korzystania z zewnętrznych pomocy pamięciowych – notatek, budzika, kalendarza. Co to jest pamięć krótkotrwała i długotrwała? Pamięć krótkotrwała (inne nazwy: pamięć robocza, pamięć operacyjna) – w niej przechowywana jest niewielka liczba informacji (około siedmiu elementów). Kiedy ktoś podaje nam numer telefonu, a my powtarzamy go w myślach szukając w międzyczasie kartki i długopisu – za utrzymanie numeru w pamięci przez te kilka sekund odpowiada właśnie pamięć krótkotrwała. Zapamiętane informacje pozostają w pamięci operacyjnej przez mniej więcej 20 sekund. Następnie informacja zostaje zapomniana lub utrwalona w pamięci długotrwałej. W pamięci długotrwałej przechowujemy informacje przez okres od kilkudziesięciu sekund do wielu lat. Mieszczą się tam wspomnienia, fakty dotyczące naszej biografii, wiedza szkolna, itp. Materiały regularnie powtarzane i dobrze utrwalone mogą być dostępne w naszej pamięci teoretycznie bezterminowo. Dojście do zapamiętanych informacji, które z jakiegoś powodu przestają nam być potrzebne, może z czasem ulec zatarciu. Co to jest amnezja? Jakie są rodzaje amnezji? Utrata pamięci to inaczej amnezja. Amnezja może być przemijająca lub trwała. W zależności od zakresu informacji objętych amnezją można wyróżnić dwa główne typy: W przypadku amnezji następczej (amnesia anterograda) niepamięcią objęty jest czas po urazie mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze pamięta wszystko, co działo się przed wypadkiem, ale ma problemy z przyswajaniem nowych informacji. W przypadku amnezji wstecznej (amnesia retrograda) zatarciu ulegają informacje zapamiętane przed urazem mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze zapamiętuje nowe informacje, ale nie pamięta wydarzeń z przeszłości. Nie oznacza to, że amnezja obejmuje cały okres życia przed uszkodzeniem mózgu. Może dotyczyć jakiegoś wycinka czasu lub określonego typu pamięci (np. informacji szkolnych albo pamięci autobiograficznej). Jakie obszary mózgu są odpowiedzialne za pamięć? Zapamiętywanie, przechowywanie, przetwarzanie informacji i wydobywanie z pamięci angażuje wiele części mózgu. Zaburzenia pamięci pojawiają się najczęściej po uszkodzeniu płatów skroniowych i czołowych mózgu, choć mogą wystąpić także po uszkodzeniu struktur mózgu, które na pierwszy rzut oka nie mają z pamięcią nic wspólnego (np. móżdżku lub pnia mózgu). Zaburzenia pamięci mogą dotyczyć tylko wybranego typu informacji – dzieje się tak, ponieważ inne części mózgu odpowiadają za zapamiętywanie numeru telefonu, jeszcze inne – za zapamiętywanie melodii, a jeszcze inne – za pamiętanie o umówionym spotkaniu. Czy problemy z pamięcią to tylko problemy z zapamiętywaniem? Niekoniecznie. Dobra pamięć obejmuje nie tylko umiejętność uczenia się (zapamiętywania), ale także umiejętność wydobywania informacji z pamięci wtedy, kiedy ich potrzebujemy. Czasami nie możemy przypomnieć sobie jakiegoś słowa, choć wiemy, że je pamiętamy (i wiemy, że przyjdzie nam ono do głowy wtedy, gdy już nie będziemy go potrzebować). Mówimy wtedy, że mamy to na końcu języka. Jest to typowy przykład problemów z wydobyciem z pamięci (przypominaniem) potrzebnej informacji. Jak pomóc osobie z zaburzeniami pamięci? Nie podawaj zbyt wielu informacji na raz. Nie popędzaj i nie denerwuj się – niektórzy potrzebują więcej czasu na przypomnienie sobie czegoś. Utrzymuj stały porządek dnia – w miarę możliwości zadbaj o stałe pory posiłków, rehabilitacji, spacerów. Zapisuj i poproś osobę chorą o zapisywanie ważnych informacji. W widocznym miejscu w domu umieść tablicę, na której wszyscy notują wszystko to, co warte jest zapamiętania. Porozkładaj notesy i długopisy w wielu miejscach w domu, niech będą zawsze pod ręką. Wspominaj przeszłość, powtarzaj nowe informacje, oglądajcie razem zdjęcia. Spis rzeczy, które należy zabrać ze sobą wychodząc z domu warto przykleić na drzwiach lub na lustrze. Budzik, telefon komórkowy, kalendarz, minutnik w kuchni, pudełko na leki – to wszystko bardzo przydatne przedmioty. Stopniowo wprowadzaj je w życie osoby chorej. Zobacz także: Udar mózgu, zaraz obok nowotworu i zawału serca, jest jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnej śmierci. W jego przebiegu dochodzi do uszkodzenia obszarów mózgu, odpowiadających za ruch, mowę i sferę poznawczą. Dzięki szybkiej interwencji medycznej udar można opanować i przywrócić u pacjenta utracone funkcje, choć należy pamiętać, że życie po udarze nie jest już takie samo. Nierzadko chorym po incydencie mózgowym trzeba się zajmować, wymaga on opieki zarówno fizjoterapeutycznej, jak i neurologopedycznej. Jak zadbać o taką osobę? Czym jest udar i jak się objawia? Udarem określa się nagłe zaburzenie czynności mózgu, które trwa około doby i może zakończyć się śmiercią. Udary dzielą się na krwotoczne (wylewy) i niedokrwienne (zaburzony jest dopływ krwi do mózgu), a ich skutki są ciężkie do przewidzenia. Częściej występującym rodzajem udaru jest udar niedokrwienny, który uznaje się za nieco lżejszy w swoich skutkach niż wylew. Udar może dotknąć nas w każdym wieku, choć częściej występuje u osób starszych. Warto wiedzieć, jakie są objawy udaru, aby móc udzielić niezwłocznej pomocy medycznej choremu: nagłe zaburzenie czucia z jednej strony ciała, nagłe porażenie połowy ciała, niedowłady, zaburzona mowa (mowa staje się niezrozumiała dla otoczenia, bełkotliwa), chory zachowuje się, jakby był pijany, zaburzenia równowagi, zaburzenie widzenia (często chory widzi podwójnie), bardzo silny ból głowy, czasem utrata – przyczyny Pojawienie się udaru jest stanem zagrożenia życia. Jego przyczyn jest wiele i często nakładają się na siebie. Wśród nich znajdują się: wiek (udary często pojawiają się po 60. roku życia, chociaż nie jest to regułą), nadciśnienie, szczególnie nieleczone, nadwaga, zła dieta, cukrzyca, używki, głównie palenie tytoniu i nadmierne spożywanie alkoholu, choroby serca, choroby naczyń krwionośnych, czynniki genetyczne, rasa – udary częściej dotykają osoby rasy czarnej, płeć – udar występuje częściej u kobiet niż mężczyzn. Jak wygląda życie chorego po udarze? Jakość życia pacjenta po udarze często znacznie się obniża, ponieważ dochodzi do uszkodzenia mózgu, a co z tym idzie – utraty niektórych funkcji związanych z ruchem i samodzielnością. Nierzadko pacjent staje się zależny od osób trzecich. Najczęstszymi skutkami udarów i wylewów (udarów krwotocznych) są: zaburzenia równowagi, niedowłady połowicze lub obustronne, trudności w przyjmowaniu odpowiedniej dla siebie pozycji, zaburzenia mowy, w tym afazja, zaburzenia pamięci, zespoły otępienne. Głównym celem rehabilitacji, zarówno ruchowej, jak i logopedycznej jest odzyskanie przez pacjenta sprawności w zakresie codziennych czynności, takich jak samoobsługa, przemieszczanie się, udział w życiu społecznym i komunikacja z otoczeniem. Warto zaznaczyć, że na sukces pacjenta składa się współpraca specjalistów, lekarzy, pielęgniarek oraz rodziny lub osób opiekujących się chorym. W zależności od stanu pacjenta wyróżnia się trzy grupy chorych pod względem ich sprawności ruchowej (motoryki): I grupa – pacjent kontaktowy, komunikujący się z otoczeniem, w dużej mierze samodzielny, który wymaga jedynie niewielkiego wsparcia; II grupa – pacjent leżący, który nie jest w stanie sam zmienić pozycji, jego samoobsługa jest znacznie ograniczona, często przejawia zaburzony kontakt z otoczeniem, wymaga stałej pomocy otoczenia; III grupa – pacjent leżący z dużymi zaburzeniami świadomości. Plany rehabilitacyjne znacznie różnią się w zależności od tego, w której grupie znajduje się pacjent. Powodzenie rehabilitacji zależy w dużej mierze od samego chorego, jego samopoczucia i stanu emocjonalnego. Z pewnością łatwiej pracuje się z osobą chętną i gotową do pracy. Mowa po udarze Na skutek udaru bardzo często pojawiają się zaburzenia mowy o różnym nasileniu i przebiegu. Ograniczone mówienie jest ogromnym problemem dla chorego, ponieważ znacznie utrudnia komunikację z otoczeniem, informowanie o swoich uczuciach, potrzebach. Ponadto wydłuża czas komunikacji, co jest męczące dla obu stron. Zaburzenia mowy po udarze mogą mieć charakter afazji (zaburzona mowa spowodowana uszkodzeniem czuciowego lub ruchowego ośrodka mowy lub obu naraz) bądź dyzartrii (mowa pacjenta jest zaburzona ze względu na uszkodzenie dróg unerwiających narządy mowne). Dyzartria jest o tyle lżejsza, że w jej przypadku pacjent może komunikować się z otoczeniem za pomocą pisma. Przy afazji sprawa ma się nieco gorzej, ponieważ chory przejawia nie tylko zaburzenia mowy, ale też trudności w nazywaniu, rozumieniu, czytaniu i liczeniu. Wiele osób z afazją jest całkowicie pozbawiona możliwości porozumiewania się z innymi ludźmi, co nierzadko jest powodem występowania depresji. U pacjentów z dyzartrią dominują trudności w odpowiednim układaniu narządów artykulacyjnych (robimy to całkowicie nieświadomie), a także zaburzenia połykania (dysfagia). Mowa chorego z dyzartrią cechuje się małą wyrazistością, monotonnością. Jest powolna i nierytmiczna. Przeczytaj również:Na czym polega dyzartria?Dysfagia (problem z połykaniem) – na czym polega?Terapia mowy po udarze Uważa się, że rehabilitację po udarze należy rozpocząć najszybciej jak to tylko możliwe. Zadaniem terapeutów w pierwszych dniach po incydencie mózgowym jest sprawdzenie, na jakim poziomie aktualnie znajduje się pacjent: Czy rozumie mowę? Czy potrafi nazwać zaproponowane obrazki? Czy nawiązuje kontakt z terapeutą? Czy mówi? Czy wie, gdzie się znajduje? Czy jest świadomy, jaki jest dzień tygodnia, miesiąc, rok? Warto zaznaczyć, że terapia mowy nie jest tylko zadaniem logopedy. Na proces leczenia ogromny wpływ ma rodzina i osoby opiekujące się chorym. Terapia mowy może trwać wiele miesięcy, a nawet lat, dlatego warto uzbroić się w cierpliwość. Bywają przypadki, że pacjent nigdy nie wraca do sprawności, którą wykazywał przed od zaburzeń mowy, które pojawiły się w wyniku udaru, każdy pacjent potrzebuje wsparcia, a przede wszystkim zrozumienia ze strony rodziny. Należy pamiętać, że proces rehabilitacji jest długi i monotonny i może mu towarzyszyć wiele chwil zwątpienia, obniżona samoocena i depresja, dlatego warto być z chorym w tym szczególnie trudnym dla niego czasie. Źródła: T. Pałka, M. Puchowska-Florek, Chory po udarze – rehabilitacja ruchowa i zaburzeń mowy, [w:] Choroby serca i naczyń, 2007, tom 4, nr 2. J. Morawska, M., A. Gutysz-Wojnicka, Problemy opiekunów chorych po udarze mózg. Udar Mózgu 2008, 10 (2).

udar mózgu kiedy wraca mowa